بزرگ‏ترین گناه اخلاقى یک انسان نیندیشیدن است از  محمدمهدى اعتمادى

این مقاله شبه گزارشى است از سخنرانى رامین جهانبگلو در خانه هنرمندان، درباره «هانا آرنت‏» فیلسوف زن معاصر آلمانى . آقاى رامین جهانبگلو پس از بیان این نکته که در تاریخ فلسفه، شاید تنها زن فیلسوف به جز سیمون دوبوار، هانا آرنت‏باشد که یکى از معروف‏ترین فلاسفه سیاسى معاصر است، به توضیح برخى از اندیشه‏هاى آرنت مى‏پردازد . در بخش‏هایى از این گزارش مى‏خوانیم:
آرنت از جمله منتقدان مدرنیته است . دو مفهوم اصلى مورد اشاره وى «سیاست‏» و «فلسفه‏» است . البته آرنت‏یک فیلسوف سیستماتیک مثل هگل یا کانت نیست . او اندیشه‏هایش را به تارهاى به‏هم‏تنیده لباس‏هاى پنلوپ تشبیه مى‏کند که به معناى اندیشیدن، کوشش مداوم و پیوسته‏اى است که مى‏تواند دوباره و از نو شروع شود . شما وقتى نمى‏اندیشید، به مثابه یک انسان وجود ندارید . منظور آرنت از سیاست، فهمیدن آن است، نه عمل کردن به آن . بیگانگى انسان با کره زمین و با جهان به‏طور کلى، نتیجه گسست مدرنیته با سنت است که رابطه ما را با گذشته به کلى تغییر داده است . اندیشیدن یعنى به خاطر آوردن گذشته و ارتباط آن با «حال‏» . او مى‏گوید: من وقتى به سراغ گذشته مى‏روم همانند صیادى هستم که گران‏بهاترین مفاهیم را مانند مروارید استخراج مى‏کند .
انسان‏ها و انسان، در جهان زندگى مى‏کنند . آنها اگر برابر نباشند نمى‏توانند با هم ارتباط برقرار کنند و اگر با هم متفاوت نباشند، احتیاج به گفتار و کنش ندارند . در گفتار است که انسان‏ها هویت فردى خود را آشکار مى‏کنند . از نظر آرنت، زندگى عملى شامل کار، تولید و کنش است: «کار» فضاى انسان‏ها براى زنده ماندن و رفع احتیاجات بیولوژیکى است . «تولید» تجلى بعد غیرطبیعى (غیرحیوانى) انسان است که ابلاغ اشیاست (هنر) . در تولید، بخشى از آزادى وجود دارد; اما این آزادى، فردى است و حتى شامل تخریب نیز مى‏شود . تنها بخشى که انسان در آن به آزادى واقعى دست پیدا مى‏کند «کنش‏» است . آرنت را نمى‏توان لیبرالیست دانست; چراکه او یکى از جنبه‏هاى لیبرالیسم را تسلط جنبه خصوصى بر جنبه عمومى مى‏داند . در مدرنیته توجه، بیشتر به زندگى است تا جهان مشترک . هدف دست‏یافتن به آزادى نیست; بلکه تامین نیازهاى زندگى است .
و بالاخره اینکه آرنت معتقد است: فکر کردن است که به انسان‏ها قدرت داورى (به‏خصوص درباره شر) مى‏دهد و عدم تفکر قدرت مبارزه با شر را از ما مى‏گیرد . پس بزرگ‏ترین گناه اخلاقى یک انسان، نیندیشیدن است .

ابرار، 10/10/81